Η Γενική Εξέταση Αίματος στην Λοίμωξη COVID-19: Η Επιδημιολογία, Παθοφυσιολογία και Πρόγνωση των Ευρημάτων

 

Η Γενική Εξέταση Αίματος στην Λοίμωξη COVID-19: Επισκόπηση της Επιδημιολογίας, της Παθοφυσιολογίας και της Πρόγνωσης των Ευρημάτων

Βιολέτης Οδυσσεύς, Χασουράκη Αγγελική, Γιάννου Αλεξάνδρα.

Ειδικευόμενοι Παθολογίας, Νοσοκομείο Θείας Πρόνοιας ‘Η Παμμακάριστος’

 

Η Αγγλική έκδοση της παρούσας ανασκόπησης έχει ήδη δημοσιευθεί στο περιοδικό Comprehensive Clinical Medicine,  SN Compr Clin Med. 2020 Jun 29 : 1–5.

doi: 10.1007/s42399-020-00380-3

 

Περίληψη

Η εξελισσόμενη πανδημία COVID-19 ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2019 στη Wuhan, στην επαρχία Hubei. Η COVID-19 είναι μια συστηματική λοίμωξη που προσβάλλει πληθώρα συστημάτων, συμπεριλαμβανομένου και του αιμοποιητικού.  Οι έρευνες που εξετάζουν την εργαστηριακή εικόνα  των ασθενών αυτών καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η λεμφοκυτταροπενία, η ουδετεροφιλία και η θρομβοπενία  αποτελούν τα συχνότερα ευρήματα . Επιπλέον, έχει αναφερθεί σημαντική μείωση των υποομάδων των Τ λεμφοκυττάρων και αύξηση των φλεγμονωδών κυτοκινών των ασθενών με COVID-19 που απαιτούν νοσηλεία. Γενικά, η θρομβοπενία είναι συχνή σε ασθενείς με κρίσιμη νόσο και συνήθως υποδηλώνει σοβαρή δυσλειτουργία των οργάνων. Υπό αυτό το πρίσμα, η ανασκόπηση αυτή διερευνά τη σχέση μεταξύ αυτών των ανωμαλιών με την πρόγνωση και την πορεία της νόσου. Η γενική εξέταση αίματος είναι ένα εύκολο, οικονομικό και ευρέως διαθέσιμο εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει στη διάκριση μεταξύ ασθενών με ή χωρίς σοβαρή νόσο. Τέλος, αυτή η ανασκόπηση εξετάζει τους πιθανούς παθοφυσιολογικούς μηχανισμούς από το νέο κορονοϊό που συμβάλλουν σε αυτές τις αιματολογικές αλλοιώσεις βοηθώντας τους κλινικούς γιατρούς να κατανοήσουν καλύτερα αυτήν την ασθένεια ώστε να την αντιμετωπίσουν πιο αποτελεσματικά.

Λέξεις κλειδιά

COVID-19, SARS-COV-2, Λευκά αιμοσφαίρια, Ουδετεροφιλία, Λεμφοκυτταροπενία, Θρομβοκυτοπενία, Καταιγίδα κυτοκινών

Εισαγωγή

 Ο SARS-CoV-2 αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά στην επαρχία Wuhan της Κίνας, τον Δεκέμβριο του 2019 προκαλώντας τη νόσο του κορονοϊού 2019 (COVID-19) και έχει εξαπλωθεί  σε όλο τον κόσμο μολύνοντας περίπου 4 δισεκατομμύρια άτομα μέχρι τις 10 Μαΐου. Ήδη από το Μάρτιο του 2020 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει επίσημα διακηρύξει ότι η λοίμωξη COVID-19  αποτελεί πανδημία (https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019) [1]. Οι κορονοϊοί (CoVs) είναι μια μεγάλη οικογένεια αναπνευστικών ιών που μπορούν να προκαλέσουν ασθένειες που κυμαίνονται από το κοινό κρυολόγημα έως το σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS) και το αναπνευστικό σύνδρομο της Μέσης Ανατολής (MERS) [2, 3]. Ο SARS-CoV που ήταν υπεύθυνος για την πρώτη προαναφερθείσα  λοίμωξη  εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην Κίνα το 2002, αλλά τελικά απομονώθηκε για πρώτη φορά στο Βιετνάμ λίγους μήνες αργότερα από τον Ιταλό γιατρό Carlo Urbani [4]. Το ξέσπασμα του SARS επηρέασε 17 χώρες και προκάλεσε 774 θανάτους από 8096 εργαστηριακά επιβεβαιωμένες περιπτώσεις (https://www.who.int/csr/sars/en/). Όσον αφορά την τελευταία λοίμωξη, ο υπεύθυνος ιός ήταν ο(MERS) -CoV που, το 2012, αναφέρθηκε για πρώτη φορά στη Σαουδική Αραβία [3]. Το MERS έχει βρεθεί σε 27 χώρες, κυρίως στη Μέση Ανατολή και περιστασιακά επανεμφανίζεται στον ανθρώπινο πληθυσμό λόγω της συνεχιζόμενης επαφής με τις καμήλες. Μέχρι τον Νοέμβριο του 2019, το MERS έχει προκαλέσει 858 θανάτους από 2494 περιπτώσεις που επιβεβαιώθηκαν από το εργαστήριο (https://www.who.int/emergencies/mers-cov/en/). Η λοίμωξη με COVID-19 θεωρείται πια μια συστηματική ασθένεια λόγω του γεγονότος ότι εκτός από το αναπνευστικό σύστημα, επηρεάζει πολλά ακόμη συστήματα όπως το καρδιαγγειακό [5], νευρολογικό [6], αιμοποιητικό [7, 8], γαστρεντερικό, [9] και ανοσολογικό [10]. Εδώ, συνοψίζουμε τα αιματολογικά ευρήματα σχετικά με την γενική εξέταση αίματος εστιάζοντας στα λευκά αιμοσφαίρια και τα αιμοπετάλια, αναλύοντας την παθοφυσιολογία τους και την πιθανή χρήση τους ως εργαλείο για τον εντοπισμό των ασθενών που είναι επιρρεπείς στην ανάπτυξη της σοβαρής ή ακόμη και θανατηφόρας μορφής την νόσου.

Γενική ανασκόπηση της Γενικής εξέτασης Αίματος

Οι Guen et al. δημοσίευσαν μια μεγάλη έρευνα που εξέτασε τα κλινικά και εργαστηριακά χαρακτηριστικά 1.099 ασθενών που είχαν προσβληθεί από τον COVID-19. Ανέφεραν ότι στην εισαγωγή η ανεύρεση λεμφοκυτταροπενίας, θρομβοπενίας και λευκοπενίας επικρατούσε. Αναλυτικά, το 83,2% των ασθενών παρουσίασαν λεμφοκυτταροπενία, η οποία ορίστηκε ως αριθμός λεμφοκυττάρων μικρότερος από 1500 mm3, ενώ το 36,2% από αυτούς παρουσίαζε θρομβοπενία, η οποία ορίστηκε ως αριθμός αιμοπεταλίων μικρότερος από 150.000 mm3. Όσον αφορά τη λευκοπενία (WBC μικρότερος από 4000 mm3), ήταν παρούσα στο 33,7% των ασθενών.

Επιπλέον, η συχνότητα αυτών των ανωμαλιών που διακρινόντουσαν στον αριθμό των έμμορφων στοιχείων του αίματος σχετίζονταν με τη σοβαρότητα της νόσου. Ως εκ τούτου, οι ασθενείς, οι οποίοι έπασχαν από μια πιο σοβαρή  εκδήλωση της ασθένειας, έτειναν να έχουν πιο έντονες ανωμαλίες σε σύγκριση με εκείνους με ήπια νόσο (91,1% έναντι 80,4% όσον αφορά τη λεμφοκυτταροπενία, 57,7% έναντι 31,6% σε σχέση με τη θρομβοπενία και 61,1% έναντι 28,1% ως προς τη λευκοπενία αντίστοιχα) [11].

Ευρήματα σχετικά με τα ουδετερόφιλα- ηωσινόφιλα: Επιδημιολογία, Παθοφυσιολογία και Πρόγνωση

Οι Wang et al. εξέτασαν την κινητική των εργαστηριακών παραμέτρων σε 138 ασθενείς που μολύνθηκαν από τον COVID-19 κατά τη διάρκεια της νοσηλείας τους. Τριάντα τρεις ασθενείς εκδήλωσαν σοβαρή ασθένεια και 5 ασθενείς τελικά κατέληξαν. Συγκρίνοντας τα εργαστηριακά δεδομένα που προέρχονται από τους ασθενείς που εισήχθησαν σε ΜΕΘ και αυτούς που δεν εισήχθησαν, μπορεί να φανεί καθαρά ότι τα δεδομένα διαφέρουν. Όσον αφορά τον αριθμό των λευκών αιμοσφαιρίων αίματος και τον αριθμό των ουδετερόφιλων, υψηλότερα επίπεδα παρατηρήθηκαν στην πρώτη ομάδα, 1,5 φορές και 1,7 φορές υψηλότερα αντίστοιχα. Επιπλέον, έχει αναφερθεί ότι οι ασθενείς που κατέληξαν ήταν πιο συχνά επιρρεπείς στην ανάπτυξη λευκοκυττάρωσης [12]. Ομοίως, η μελέτη που δημοσιεύθηκε από τους Huang et al. υποστηρίζει ότι η λευκοκυττάρωση (2,0 φορές αύξηση) και η ουδετεροφιλία (4,4 φορές αύξηση) ήταν προγνωστικοί παράγοντες της βαρύτητας της ασθένειας, η οποία επιβεβαιώθηκε από την ανάγκη εισαγωγής σε ΜΕΘ, ενώ εξετάζει 140 ασθενείς με λοίμωξη COVID-19 [13]. Σύμφωνα με μια μετα-ανάλυση, ασθενείς με σοβαρή νόσο παρουσίασαν ελαφρά αύξηση των λευκών αιμοσφαιρίων ενώ εκείνοι που κατέληξαν παρουσίασαν σημαντική αύξηση. Επομένως, συνιστάται ότι ο αριθμός λευκών αιμοσφαιρίων  θα πρέπει να εξετάζεται τακτικά βάσει του ότι η αύξηση των λευκών αιμοσφαιρίων σε έναν ασθενή με σοβαρό νόσο μπορεί να υποδηλώνει κλινική επιδείνωση και χειρότερη έκβαση. Η αύξηση των ουδετερόφιλων αντιπροσώπευε την αύξηση των  λευκών αιμοσφαιρίων ενώ τα άλλα αιμοσφαίρια (λεμφοκύτταρα, μονοκύτταρα και ηωσινόφιλα) βρίσκονταν σε πτώση [14]. Η διαθέσιμη βιβλιογραφία υποστηρίζει ότι η ουδετεροφιλία είναι μια έκφραση της καταιγίδας κυτοκινών και της υπερφλεγμονώδους κατάστασης που έχουν σημαντικό παθογενετικό ρόλο στον COVID-19 και σε σχετικές λοιμώξεις όπως ο SARS [10, 13, 15, 16]. Η ουδετεροφιλία μπορεί επίσης να υποδηλώνει μια βακτηριακή επιλοίμωξη [17].

Μια άλλη πιθανή εφαρμογή των δεδομένων που προέρχονται από τη γενική αίματος θα ήταν να χρησιμοποιηθούν τύποι όπως ο λόγος ουδετεροφίλων προς τα λεμφοκυττάρων (NLR), λόγος αιμοπεταλίων προς λεμφοκύτταρα και λόγος μονοκυττάρων-λεμφοκυττάρων που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην εκτίμηση της έκτασης της συστηματικής φλεγμονής. Αν και δεν υπάρχουν εκτενείς μελέτες, οι Qin et al. ανέφεραν αύξηση του NLR σε ασθενείς με σοβαρή νόσο σε σύγκριση με εκείνους χωρίς [17].

Μέχρι σήμερα, σχετικά με τον αριθμό των ηωσινοφίλων, η βιβλιογραφία καταλήγει ότι δεν υπάρχει σχέση μεταξύ των χαμηλών ηωσινοφίλων και της βαρύτητας της νόσου [18].

Λεμφοκυτταροπενία: Επιδημιολογία, Παθοφυσιολογία και Πρόγνωση

Διάφοροι παράγοντες συμμετέχουν στην παθοφυσιολογία της λεμφοκυτταροπενίας. Πρώτον, έχει ανακαλυφθεί ότι οι υποδοχείς ενζύμου μετατροπής της αγγειοτασίνης 2 (υποδοχείς ACE2) είναι πιθανώς ο κυτταρικός υποδοχέας του COVID-19, ο οποίος ήταν επίσης ο υποδοχέας για τον SARS-CoV [19]. Επομένως, τα κύτταρα που εκφράζουν τους υποδοχείς ACE2 είναι ευαίσθητα στη λοίμωξη COVID-19. Ωστόσο, ενδείξεις ότι τα λεμφοκύτταρα θα μπορούσαν να εκφράσουν εκείνους τους υποδοχείς που θα τα έκαναν ευάλωτα στον νέο ιό δεν υπάρχουν. Ωστόσο, μια μελέτη που δημοσιεύθηκε από τους Xu et al. απέδειξε ότι οι υποδοχείς ACE2 εκφράζονται σε λεμφοκύτταρα στο στοματικό βλεννογόνο, στους πνεύμονες και στο πεπτικό σύστημα [20]. Ως εκ τούτου, η άμεση επίδραση του ιού στα λεμφοκύτταρα, κάτι που θα μπορούσε προκαλεί τη λύση τους, δεν φαίνεται αβάσιμη. Εξάλλου, η λοίμωξη COVID-19 προκαλεί την παραγωγή φλεγμονωδών κυτοκινών όπως IL-6, IL-2, IL-7, διεγερτικό παράγοντα κοκκιοκυττάρων, ιντερφερόνη-γ-επαγόμενη πρωτεΐνη 10, MCP-1, MIP1-a και TNF-a, αναγνωρίσιμα ως καταιγίδα κυτοκινών, η οποία οδηγεί όχι μόνο στην απόπτωση των λεμφοκυττάρων αλλά και στην ατροφία λεμφικών οργάνων (π.χ. σπλήνα) [21].

 Όπως προαναφέρθηκε, η λεμφοκυτταροπενία είναι ισχυρός προγνωστικός παράγοντας της βαρύτητας της νόσου. Στην Κίνα, οι ασθενείς που τελικά χρειάστηκαν ΜΕΘ κατά τη διάρκεια της νοσηλείας τους παρουσίασαν μια πιο σημαντική μείωση του αριθμού των λεμφοκυττάρων σε σύγκριση με εκείνους που δεν χρειάστηκαν [12, 13]. Αυτά τα ευρήματα συνάδουν με μελέτες στη Σιγκαπούρη [22]. Επιπλέον, η λεμφοκυτταροπενία συσχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τη βαρύτητα της πνευμονικής βλάβης [23]. Η λεμφοκυτταροπενία συσχετίστηκε επίσης με την πιθανότητα επιβίωσης, καθώς όσοι κατέληξαν παρουσίασαν μια πιο σημαντική μείωση στον αριθμό των λεμφοκυττάρων σε σύγκριση με τους επιζώντες [12]. Σε μια μελέτη των ΗΠΑ από την Ουάσιγκτον, η λεμφοκυτταροπενία ήταν εμφανής μεταξύ των ασθενών με κρίσιμη νόσο [24].

Μια αναδρομική μελέτη των BO XU et al. εξέτασε την αλλοίωση των υποομάδων των λεμφοκυττάρων σε ασθενείς με COVID-19. Τα ευρήματα δείχνουν ότι οι ασθενείς που κατηγοριοποιήθηκαν ως σοβαρά άρρωστοι και κρίσιμα άρρωστοι, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που κατέληξαν, εμφάνισαν μια σημαντική πτώση του υποσυνόλου Τ λεμφοκυττάρων. Ιδιαίτερα, σε ασθενείς με σοβαρή νόσο, οι μέσες μετρήσεις λεμφοκυττάρων, CD3 + Τ κυττάρων, CD4 + Τ κυττάρων και τα CD8 + Τ κυττάρων μειώθηκαν σχεδόν στο ένα τρίτο και περίπου τα δύο τρίτα των μέσων τιμών αντίστοιχα όταν αυτές συγκρίθηκαν με ασθενείς με ήπια νόσο. Σε ασθενείς που κατέληξαν κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στο νοσοκομείο, ο μέσος αριθμός λεμφοκυττάρων, CD3 + T κυττάρων, CD4 + Τ κυττάρων, CD8 + Τ κυττάρων, Β κυττάρων και ΝΚ-κυττάρων παρατηρήθηκε ότι είναι περισσότερο μειωμένος όταν συγκρίθηκε με ασθενείς με κρίσιμη νόσο [25]. Μια άλλη μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρχε διαφορά στην αναλογία CD4 +/ CD8 + μεταξύ υγιών μαρτύρων και ασθενών με COVID-19 ή μεταξύ αυτών με ήπια νόσο και αυτών με σοβαρή νόσο [26].

Θρομβοκυτοπενία: Επιδημιολογία, Παθοφυσιολογία και Πρόγνωση

Η θρομβοκυτοπενία είναι ένας γνωστός προγνωστικός παράγοντας θνησιμότητας στο περιβάλλον της ΜΕΘ και χρησιμοποιείται σε αρκετές κλίμακες βαρύτητας νόσου. Μια μετα-ανάλυση που διεξήχθη από τους Lippi G. et al. περιλαμβάνοντας 9 μελέτες με συνολικά 1779 ασθενείς που νοσούν με COVID-19 εξετάζει τη σχέση μεταξύ της θρομβοκυτοπενίας και της βαρύτητας της νόσου. Συμπεραίνεται ότι ο χαμηλός αριθμός αιμοπεταλίων συνδέεται με τριπλάσιο κίνδυνο σοβαρής νόσησης και αυξημένη θνητότητα. Πιο συγκεκριμένα, η ανάλυση έδειξε ότι ο αριθμός των αιμοπεταλίων ήταν σημαντικά χαμηλότερος σε ασθενείς με σοβαρή εκδήλωση της λοίμωξης  COVID-19 (WMD - 31 × 109 / L, 95% CI, από - 35 έως - 29 × 109 / L) ενώ η ανάλυση υποομάδας τριών μελετών, των οποίων το εξεταζόμενο αποτέλεσμα ήταν η θνησιμότητα, έδειξε μια πιο σημαντική πτώση στα αιμοπετάλια στους αποβιώσαντες (WMD, - 48 × 109 / L · 95% CI, - 57 έως - 39 × 109 / L; I2, 91%; σελ. <0,001) [27].

Αρκετές υποθέσεις σχετικά με τους παθοφυσιολογικούς μηχανισμούς, οι οποίοι θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε χαμηλό αριθμό αιμοπεταλίων σε ασθενείς που έχουν μολυνθεί με COVID-19, έχουν αναφερθεί. Αρχικά, εικάζεται ότι ο COVID-19 έχει παρόμοια δράση με ένα συχνό παθογόνο του κοινού κρυολογήματος, τον κορωνοϊό HCoV-229E. Αυτή η υπόθεση προήλθε από τις ομοιότητες γονιδιώματος μεταξύ του ιού COVID-19 και του SARS και του ιού SARS και του HCoV-229E αντίστοιχα. Ο HCoV-229E δεσμεύει τους CD13 υποδοχείς που εκφράζονται στην επιφάνεια των αιμοποιητικών και στρωματικών κυττάρων στο μυελό των οστών, οδηγώντας στην απόπτωσή τους και κατά συνέπεια στην αναστολή της αιμοποίησης. Επιπλέον, η συχνά προκαλούμενη καταιγίδα κυτοκινών στο πλαίσιο της λοίμωξης COVID19, η οποία έχει ομοιότητες με τη δευτερογενή αιμοφαγοκυτταρική λεμφοϊστοκυττάρωση (sHLH), μπορεί να διαδραματίσει ένα ρόλο στη θρομβοκυτοπενία μέσω της καταστροφής των αιμοποιητικών προγονικών κυττάρων. Παράλληλα,  όπως συμβαίνει με τη λοίμωξη από HIV, ο COVID-19 μπορεί να παραγάγει αυτοαντισώματα και σύμπλοκα ειδικά για τα αντιγόνα των αιμοπεταλίων, με αποτέλεσμα την καταστροφή τους από το δικτυοενδοθηλιακό σύστημα [28]. Μεγάλος αριθμός μελετών στην ευρύτερη βιβλιογραφία έχουν εξετάσει τη βιογένεση των αιμοπεταλίων στην πνευμονική κυκλοφορία. Σε πειράματα που έγιναν σε ποντίκια φαίνεται ότι τα μεγακαρυοκύτταρα και  τα μεγάλα κυτταροπλασματικά θραύσματα που παράγονται στο μυελό των οστών, στη συνέχεια μεταναστεύουν στην πνευμονική κυκλοφορία και τελικά μετατρέπονται σε αιμοπετάλια υφιστάμενα δυνάμεις διατμητικής τάσης και την στροβιλώδη ροή στο πνευμονικό αγγειακό δίκτυο. Αυτά τα ευρήματα μπορούν μόνο έμμεσα να επιβεβαιωθούν σε ανθρώπους [29]. Επομένως, εικάζεται ότι η βλάβη των πνευμόνων που προκαλείται από τη λοίμωξη COVID-19 μπορεί να περιορίσει τις θέσεις ιστών με διατηρημένο ενδοθήλιο που θα μπορούσαν να συμμετάσχουν στην παραγωγή αιμοπεταλίων από ενδαγγειακά μεγακαρυοκύτταρα [28]. Οι περισσότεροι ασθενείς με COVID-19 που έχουν θρομβοκυτοπενία έχουν αυξημένα επίπεδα D-dimers και επηρεασμένους χρόνους πήξης και η πλειονότητα των ασθενών που κατέληξαν πληρούν τα κλινικά κριτήρια για διάχυτη ενδαγγειακή πήξη (DIC) [30].Ασθενείς με ιογενή λοίμωξη μπορεί να αναπτύξουν σήψη που είναι καθιερωμένη ως κοινή αιτία του DIC. Η ανάπτυξη διάχυτης ενδαγγειακής πήξης προκύπτει όταν τα λευκοκύτταρα, αιμοπετάλια και ενδοθηλιακά κύτταρα ενεργοποιούνται προκαλώντας δυσλειτουργία του σχηματισμού θρομβίνης που συμβαίνει τόσο συστηματικά όσο και τοπικά στους πνεύμονες των ασθενών με σοβαρή πνευμονία. Η κυκλοφορία της ελεύθερης θρομβίνης, μη ελεγχόμενη από ενδογενείς αντιπηκτικούς παράγοντες, μπορεί να ενεργοποιήσει τα αιμοπετάλια και να διεγείρει την ινωδόλυση [31]. Για αυτόν το λόγο, συμπεραίνεται ότι η κατανάλωση αιμοπεταλίων για το σχηματισμό μικροθρόμβων στη διάχυτη ενδαγγειακή πήξη είναι ένας από τους παθογενετικούς μηχανισμούς που μπορεί να εξηγήσει την θρομβοκυτοπενία.

Συμπεράσματα

Συνοπτικά, τα ευρήματα της γενικής εξέτασης αίματος θα μπορούσαν να υποδεικνύουν τους ασθενείς που πάσχουν από σοβαρή νόσο και θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως ένα προγνωστικό εργαλείο από τους κλινικούς ιατρούς.  Η λευκοκυττάρωση, η ουδετεροφιλία,η  λεμφοκυτταροπενία και η θρομβοκυτοπενία είναι εμφανείς σε ασθενείς με σοβαρή νόσο. Αυτοί οι δείκτες μπορεί να παίζουν ρόλο όχι μόνο σε μια πιο αποτελεσματική διαλογή αυτών των ασθενών κατά την εισαγωγή, αλλά επίσης και κατά τη διάρκεια της νοσηλείας τους, ώστε να ακολουθηθούν πιο αναβαθμισμένες  θεραπευτικές επιλογές. Αν και τα κορτικοστεροειδή είναι γνωστό ότι προκαλούν λεμφοκυτταροπενία, πρόσφατα δημοσιευμένη εμπειρία δείχνει ότι ο αριθμός των λεμφοκυττάρων ανακάμπτει αμέσως μετά από μια αρχική πτώση με τη χρήση κορτικοστεροειδών (δεξαμεθαζόνης και άλλων ) σε σοβαρή λοίμωξη COVID-19 [32]. Η δεξαμεθαζόνη φαίνεται να ωφελεί τους ασθενείς με σοβαρή λοίμωξη COVID-19, σύμφωνα με πιο πρόσφατη ανακοίνωση από τους ερευνητές της πολυκεντρικής μελέτης RECOVERY  (https://www.recoverytrial.net/news/low-cost-dexamethasone-reduces-death-by-up-to-onethird-in-hospitalised-patients-with-severe-respiratorycomplications-of-covid-19).

Επιπλέον, η κυτταρομετρία ροής είναι πιθανό να χρησιμοποιηθεί για παρόμοιο σκοπό καθώς  και για τη διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο το ανοσοποιητικό σύστημα ανταποκρίνεται στη λοίμωξη από τον νέο ιό. Τέλος, οι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί που οδηγούν σε αυτές τις ανωμαλίες είναι σημαντικό να διερευνηθούν διεξοδικά από τις επικείμενες μελέτες. Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν βασίζονται κυρίως στον ασιατικό πληθυσμό, δεδομένου ότι πληροφορίες από άλλες εθνικότητες δεν είναι ακόμη διαθέσιμες. Επομένως, με την κυκλοφορία νέων δημοσιεύσεων, ίσως να χρειαστεί η επαναξιολόγηση των προαναφερθέντων στοιχείων.

Επιστροφή στην αρχική σελίδα -Πίνακα -Περιεχομένων
Σύνδεσμος :  Διαδικτυακό βιβλίο: Ο Κορονoϊός (SARS-CoV2) και η προκαλούμενη νόσος COVID-19

Βιβλιογραφία

1. Zhu N, Zhang D, Wang W, et al. A novel coronavirus from patients with pneumonia in China, 2019. N Engl J Med. 2020;382(8):72733.https://doi.org/10.1056/NEJMoa2001017.

2. Drosten C, Günther S, Preiser W, van der Werf S, Brodt HR, Becker S, et al. Identification of a novel coronavirus in patients with severe acute respiratory syndrome. N Engl J Med. 2003;348(20):1967–76.

3. Zaki AM, van Boheemen S, Bestebroer TM, Osterhaus AD, Fouchier RA. Isolation of a novel coronavirus from a man with pneumonia in Saudi Arabia. N Engl J Med. 2012;367(19):1814–20. https://doi.org/10.1056/NEJMoa1211721.

4. Kuiken T, Fouchier RA, Schutten M, Rimmelzwaan GF, van Amerongen G, van Riel D, et al. Newly discovered coronavirus as the primary cause of severe acute respiratory syndrome. Lancet. 2003;362(9380):263–70.

5. Bansal M. Cardiovascular disease and COVID-19. Diabetes Metab Syndr. 2020;14(3):247–50, Published online 2020 Mar 25. https://doi.org/10.1016/j.dsx.2020.03.013.

6. Mao L, Jin H, Wang H, et al. Neurologic manifestations of hospitalized patients with coronavirus disease 2019 in Wuhan, China. JAMA Neurol. 2020;77:683. https://doi.org/10.1001/jamaneurol.2020.1127.

7. Connors JM, Levy JH. COVID-19 and its implications for thrombosis and anticoagulation. Blood. 2020;135:2033–40. https://doi.org/10.1182/blood.2020006000.

8. Bikdeli B, Madhavan MV, Jimeniez D, et al. COVID-19 and thrombotic or thromboembolic disease : implications for prevention, antithrombotic therapy and follow-up. J Am Coll Cardiol. 2020;75:2950–73. https://doi.org/10.1016/j.jacc.2020.04.031.

9. Wong SH, Lui RN, Sung JJ. Covid-19 and the digestive system. J Gastroenterol Hepatol. 2020;35(5):744–8. https://doi.org/10.1111/jgh.15047.

10. Mehta P, McAuley DF, Brown M, Sanchez E, Tattersall RS, Manson JJ, et al. COVID-19: consider cytokine storm andimmunosuppression. LANCET. 2020;395(10229):1033–4. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(20)30628-0.

11. Guan WJ, Ni ZY, Hu Y, Liang WH, Ou CQ, He JX, et al. Clinical characteristics of coronavirus disease 2019 in China. N Engl J Med. 2020;382:1708–20. https://doi.org/10.1056/NEJMoa2002032.

12. Wang D, Hu B, Hu C, Zhu F, Liu X, Zhang J, et al. Clinical characteristics of 138 hospitalized patients with 2019 novel coronavirus-infected pneumonia in Wuhan, China. JAMA. 2020;323:1061. https://doi.org/10.1001/jama.2020.1585.

13. Huang C, Wang Y, Li X, Ren L, Zhao J, Hu Y, et al. Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China. Lancet. 2020;395(10223):497–506. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(20)30183-5.

14. Henry BM, de Oliveira MHS, Benoit S, Plebani M, Lippi G. Hematologic, biochemical and immune biomarker abnormalities associated with severe illness and mortality in coronavirus disease 2019 (COVID-19): a meta-analysis. Clin Chem Lab Med. 2020;58: 1021–8. https://doi.org/10.1515/cclm-2020-0369.

15. Giamarellos-Bourboulis EJ, Netea MG, Rovina N, et al. Complex immune dysregulation in COVID-19 patients with severe respiratory failure. Clinical and Translational Report. Online Now. Cell Host and Microbe. 2020 Open Access. https://doi.org/10.1016/j. chom.2020.04.009.

16. Qin C, Zhou L, Hu Z, Zhang S, Yang S, Tao Y, et al. Dysregulation of immune response in patients with COVID-19 in Wuhan, China. Clin Infect Dis. 2020. https://doi.org/10.1093/cid/ciaa248.

17. Lippi G, Plebani M. The critical role of laboratory medicine during coronavirus disease 2019 (COVID- 19) and other viral outbreaks. Clin Chem Lab Med. 2020;58:1063–9. https://doi.org/10.1515/ cclm-2020-0240.

18. Lippi G, Henry BM. Eosinophil count in severe coronavirus disease 2019. QJM Int J Med. 2020. https://doi.org/10.1093/qjmed/hcaa137.

19. Xu X, Chen P, Wang J, Feng J, Zhou H, Li X, et al. Evolution of the novel coronavirus from the ongoing Wuhan outbreak and modeling of its spike protein for risk of human transmission. Sci China Life Sci. 2020;63(3):457–60. https://doi.org/10.1007/s11427-020-1637-5.

20. Xu H, Zhong L, Deng J, Peng J, Dan H, Zeng X, et al. High expression of ACE2 receptor of 2019-nCoV on the epithelial cells of oral mucosa. Int J Oral Sci. 2020;12:8. https://doi.org/10.1038/ s41368-020-0074-x.

21. Terpos E, Ntanasis-Stathopoulos I, Elalamy I, Kastritis E, Sergentanis TN, Politou M, et al. Hematological findings and complications of COVID-19. Am J Hematol. 2020;95:834–47. https://doi.org/10.1002/ajh.25829.

22. Fan BE, Chong VCL, Chan SSW, Lim GH, Lim KGE, Tan GB, et al. Hematologic parameters in patients with COVID-19 infection. Am J Hematol. 2020;95:E131–4. https://doi.org/10.1002/ajh. 25774.

23. Liu Y, Yang Y, Zhang C, Huang F, Wang F, Yuan J, et al. Clinical and biochemical indexes from 2019-nCoV infected patients linked to viral loads and lung injury. Sci China Life Sci. 2020;63(3):364–74. https://doi.org/10.1007/s11427-020-1643-8.

24. Arentz M, Yim E, Klaff L, Lokhandwala S, Riedo FX, Chong M, et al. Characteristics and outcomes of 21 critically ill patients with COVID-19 in Washington state. JAMA. 2020;323(16):1612–4. https://doi.org/10.1001/jama.2020.4326.

25. Xu B, Fan CY, Wang AL, Zou YL, Yu YH, He C, et al. Suppressed T cell-mediated immunity in patients with COVID-19: a clinical retrospective study in Wuhan, China. J Inf Secur. 2020;81:e51–60. https://doi.org/10.1016/j.jinf.2020.04.012.

26. Wang F, Nie J, Wang H, Zhao Q, Xiong Y, Deng L, et al. Characteristics of peripheral lymphocyte subset alteration in COVID-19 pneumonia. J Infect Dis. 2020;221:1762–9. https://doi.org/10.1093/infdis/jiaa150.

27. Lippi G, Plebani M, Henry BM. Thrombocytopenia is associated with severe coronavirus disease 2019 (COVID-19) infections: a meta-analysis. Clin Chim Acta. 2020;506:145–8. https://doi.org/ 10.1016/j.cca.2020.03.022.

28. Xu P, Zhou Q, Xu J. Mechanism of thrombocytopenia in COVID19 patients. Ann Hematol. 2020;15:1–4. https://doi.org/10.1007/s00277-020-04019-0.

29. Lefrançais E, Looney MR. Platelet biogenesis in the lung circulation. Physiology. 2019;34(6):392–401. https://doi.org/10.1152/physiol.00017.2019.

30. Tang N, Li D, Wang X, Sun Z. Abnormal coagulation parameters are associated with poor prognosis in patients with novel coronavirus pneumonia. J Thromb Haemost. 2020;18:844–7. https://doi.org/10.1111/jth.14768.

31. Lillicrap D. Disseminated intravascular coagulation in patients with 2019-nCoV pneumonia. J Thromb Haemost. 2020;18(4):786–7. https://doi.org/10.1111/jth.14781.

32. Baraboutis IG, Gargalianos P, Aggelonidou E, et al. Initial real-life experience from a designated COVID-19 centre in Athens, Greece: a proposed therapeutic algorithm. SN Compr Clin Med. 2020;2:689–93. https://doi.org/10.1007/s42399-020-00324-x.