Πρόλογος-Εισαγωγή- Γενικά στοιχεία για τον Κορονoϊό (SARS-CoV2) και την προκαλούμενη νόσο COVID-19

Πρόλογος-Εισαγωγή- Γενικά στοιχεία για τον Κορονoϊό ή Κορωναϊό (SARS-CoV2) και την προκαλούμενη νόσο (COVID-19)

Γεώργιος Χατζηαθανασίου MD, PhD

Ιωάννης Μπαραμπούτης MD, PhD

Πρόλογος

Η πανδημία από τον ιό SARS-CoV-2 ήρθε να βάλει σε δοκιμασία ανθρώπους, λαούς, θεσμούς και συστήματα. Ζούμε μια περίοδο που οι περισσότεροι από εμάς μάλλον θα ζήσουμε μόνο μια φορά στη ζωή μας. Σε τέτοιες στιγμές, ο καθένας από εμάς αποκαλύπτει αυτό που πραγματικά είναι. Και όπως έχει εύστοχα ειπωθεί : "δεν έχει σημασία το τι είπες σε κάποιον αλλά το πώς τον έκανες να νιώσει"...

Έχει επίσης ειπωθεί ότι τίποτα δεν θα είναι ίδιο μετά που η πανδημία αυτή θα καταλαγιάσει. Ισχύει για όλους σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, φαίνεται όμως να ισχύει ιδιαίτερα για τους επαγγελματίες υγείας. Σε μια περίοδο όπου τα επαγγέλματα υγείας ήδη περνούσαν από δοκιμασία - για διάφορους λόγους - στις περισσότερες χώρες του λεγόμενου πολιτισμένου κόσμου, ήρθε η πανδημία να φέρει τους επαγγελματίες υγείας στα όρια των φυσικών και πνευματικών τους αποθεμάτων, να τους βυθίσει ακόμη περισσότερο στην υπαρξιακή τους αναζήτηση και να τους αναγκάσει να σκεφτούν και να απαντήσουν "οξέως" στα ερωτήματα που ήδη βασάνιζαν πολλούς από αυτούς για το ρόλο τους στη σημερινή εποχή και το μέλλον.
Ο σκοπός της ταπεινής αυτής προσπάθειας και του ηλεκτρονικού αυτού βιβλίου είναι να είναι άμεσα και εύκολα διαθέσιμο σε όλους τους επαγγελματίες υγείας, ώστε να τους στηρίξει στη δύσκολη δουλειά τους, που τώρα έγινε ακόμα δυσκολότερη και να συμβάλει σε ένα κλίμα σύμπνοιας και αλληλεγγύης, που είναι τόσο δυσεύρετο αλλά και τόσο απαραίτητο αυτή τη στιγμή.

Το βιβλίο ιστοσελίδα απευθύνεται σε επαγγελματίες υγείας και βρίσκεται υπό συνεχή επεξεργασία. Η ύλη επεκτείνεται και θα ενημερώνεται συνεχώς. Ο στόχος του βιβλίου είναι να αποτελεί ένα εύχρηστο δωρεάν ενημερωτικό βοήθημα για τους ιατρούς, τους νοσηλευτές και γενικά τους υγειονομικούς. 

Εισαγωγή

SARS-CoV-2:  Η πανδημία του 21ου αιώνα

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), οι ιογενείς ασθένειες και επιδημίες αποτελούν ένα μόνιμο σοβαρό ζήτημα για τη δημόσια υγεία. Τα τελευταία είκοσι χρόνια έχουν καταγραφεί αρκετές ιογενείς  επιδημίες, όπως ο κορωνοϊός του σοβαρού οξέος αναπνευστικού συνδρόμου (SARS-CoV)  από το 2002 έως το 2003 και η γρίπη H1N1 το 2009. Πιο πρόσφατα, ο κορονοϊός του αναπνευστικού συνδρόμου της Μέσης Ανατολής (MERS-CoV) εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 2012 στη Σαουδική Αραβία.

Η σύντομη ιστορία της νόσου COVID-19 και η σημασία της

Στις 31 Δεκεμβρίου 2019 αναφέρθηκε για πρώτη φορά επισήμως από τις υγειονομικές υπηρεσίες της Κίνας μία επιδημία από λοιμώξεις του κατώτερου αναπνευστικού. Αυτή η επιδημία ξέσπασε στο Wuhan, τη μεγαλύτερη μητροπολιτική περιοχή της επαρχίας Hubei της Κίνας. Επειδή ακόμα δεν είχε εντοπισθεί ο αιτιολογικός λοιμογόνος παράγοντας, οι πρώτες περιπτώσεις χαρακτηρίσθηκαν ως «πνευμονία άγνωστης αιτιολογίας». Το Κινεζικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων συγκρότησε ένα πρόγραμμα εντατικής έρευνας. Η αιτιολογία αυτής της ασθένειας εντοπίσθηκε και  αποδίδεται πλέον  σε έναν νέο ιό που ανήκει στην οικογένεια των κοροναϊών ή κορονοϊών (Coronaviruses-CoV).
Αυτός ο νέος ιός είναι πολύ μεταδοτικός και ταχέως εξαπλώθηκε παγκοσμίως. Σε μια συνεδρίαση που διεξήχθη στις 30 Ιανουαρίου 2020 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ ή WHO) κήρυξε την εξάπλωση αυτής της νόσου ως  μία έκτακτη ανάγκη δημόσιας υγείας διεθνούς ενδιαφέροντος καθώς είχε ήδη εξαπλωθεί σε 18 χώρες, ενώ είχε διαπιστωθεί και η μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο (human to human transmission). 

Στις 11 Μαρτίου 2020 ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ χαρακτήρισε τη νόσο COVID-19 ως πανδημία, λόγω της ταχείας παγκόσμιας εξάπλωσής της σε αυξανόμενο αριθμό χωρών.

Σήμερα, ο κορωνοϊός SARS -CoV-2  έχει πλέον καταστεί ένα σοβαρό παγκόσμιο πρόβλημα δημόσιας υγείας, λόγω της πολύ μεγάλης μεταδοτικότητάς του και λόγω της ιδιότητάς του να προκαλεί σε σημαντικό αριθμό ασθενών κλινική εικόνα σοβαρής πνευμονίας, ή και πολυοργανικής ανεπάρκειας, που μπορεί να επιφέρει το θάνατο. Όπως εξηγείται αναλυτικά στο κεφάλαιο Κλινικές Εκδηλώσεις-Συμπτώματα και κλινική εικόνα της νόσου COVID-19  και στο κεφάλαιο Διάγνωση-Διαφορική διάγνωση-Εργαστηριακές εξετάσεις / Επιπλοκές  (σύνδεσμοι), η λοίμωξη COVID-19 παρουσιάζει μεγάλο εύρος και ετερογένεια στην κλινική εικόνα. Μεγάλος αριθμός των μολυνθέντων είναι ασυμπτωματικοί ή εμφανίζουν μόνο συμπτωματολογία συμβατή με ήπια λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού, ενώ άλλοι ασθενείς εμφανίζουν τη βαρεία νόσο που αναφέρθηκε παραπάνω. 

Σε ότι αφορά το φαινόμενο της ευρείας παγκόσμιας διασποράς του ιού, είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι τον Ιούλιο 2020 η νόσος εξαπλώθηκε σε  περισσότερες από 200 χώρες, με αποτέλεσμα περισσότερες από 10 εκατομμύρια διαγνωσμένες λοιμώξεις με 508.000 επιβεβαιωμένους θανάτους παγκοσμίως.

Μέχρι και τις δύο πρώτες εβδομάδες του Νοεμβρίου 2020 οι διαγνωσμένες περιπτώσεις λοίμωξης από τον κορωνοϊό SARS -CoV-2  είχαν φτάσει συνολικά τα 53 εκατομμύρια παγκοσμίως και οι θάνατοι τα 1,3 εκατομμύρια. Στην Ελλάδα οι συνολικοί θάνατοι από τη νόσο COVID-19 μέχρι την παραπάνω χρονική περίοδο είχαν φτάσει περίπου τους 1000. Μέχρι και την πρώτη εβδομάδα του Μαϊου 2021 οι συνολικοί θάνατοι από τη νόσο παγκοσμίως ήταν 3,27 εκατομμύρια και στην Ελλάδα ήταν 10.900.
Η θνητότητα της νόσου παγκοσμίως μεταξύ των καταγεγραμμένων μολύνσεων είναι 2 %.

Ορισμοί

Παθογόνος παράγοντας (pathogen) είναι ένας αιτιολογικός παράγοντας (πχ ιός, βακτήριο, κλπ) που προκαλεί μία συγκεκριμένη νόσο.
Λοίμωξη  (infection) Η παθολογική κατάσταση που προκαλείται από την είσοδο και τον  πολλαπλασιασμό ενός παθογόνου οργανισμού (πχ ιοί, βακτήρια, πρωτόζωα, κλπ) στον οργανισμό ενός ατόμου
Ξενιστής  (host) Ένας ζωντανός οργανισμός εντός του οποίου ζει ένα παράσιτο ή ένας μικροοργανισμός
Επιδημία (epidemic) Μια ασθένεια μπορεί να χαρακτηριστεί επιδημία όταν εξαπλωθεί ταχέως σε μια περιοχή με ταυτόχρονη προσβολή πολλών ατόμων.
Πανδημία (pandemic) Μία επιδημία της οποίας η εξάπλωση κλιμακώνεται περαιτέρω ώστε να επηρεάζει μια πολύ ευρεία γεωγραφική περιοχή και προσβάλλει ένα ασυνήθιστα μεγάλο μέρος του πληθυσμού.

Παθογόνος παράγοντας

Ο ιός SARS-CoV-2 είναι ο παθογόνος παράγοντας που προκαλεί τη λοιμώδη νόσο από κορονοϊό 2019 (Coronavirus disease 2019 ή COVID-19) . Τα αρχικά SARS-CoV-2) σημαίνουν κορονοϊός -2 του σοβαρού οξέος αναπνευστικού συνδρόμου (severe acute respiratory syndrome coronavirus 2). Ο κορονοϊός SARS-CoV-2 ανήκει στην κατηγορία των βήτα-κοροναϊών (betaCoVs). 
Οι κορονοϊοί ή κορωναϊοί (corona viruses-CoVs) είναι RNA ιοί , των οποίων η μορφολογία στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο μοιάζει με κορώνα, εξαιτίας της παρουσίας ακίδων από γλυκοπρωτεΐνες που προεξέχουν από το φάκελο του ιού. Οι ακίδες της γλυκοπρωτεΐνης, που λέγεται πρωτεΐνη S, παίζουν σημαντικό ρόλο επειδή συνδέονται με τον υποδοχέα του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης τύπου 2 (ACE-2) που βρίσκεται στην επιφάνεια των επιθηλιακών κυττάρων των αναπνευστικών οδών.  Αυτή η σύνδεση είναι το πρώτο βήμα για να εισέλθει ο ιός στο κύτταρο.

Το σωματίδιο του κορονοϊού SARS-CoV-2 σε σχηματική παράσταση. Τροποποιημένο από By MSBinte altaf - Own work, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=88349537
ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ https://en.wikipedia.org/wiki/Coronavirus_disease_2019#/media/File:Coronavirus_virion_structure.svg 

Μία σύνοψη της νόσου COVID-19 : Τρόπος μετάδοσης και κλινικές εκδηλώσεις

Όπως αναφέρθηκε η ασθένεια κορονοϊού 2019 (COVID-19) οφείλεται στον προσφάτως ανακαλυφθέντα ιό SARS-CoV-2 (κορωναϊός -2 του οξέος αναπνευστικού συνδρόμου) και λόγω της ταχείας εξάπλωσης, η νόσος έχει εξελιχθεί σε μια πανδημία.

Η μετάδοση γίνεται μέσω σταγονιδίων προερχομένων από το αναπνευστικό σύστημα (respiratory droplets) ατόμου που έχει μολυνθεί από τον ιό. Τα σταγονίδια παράγονται από βήχα, φτέρνισμα ή κατά την ομιλία. Συνεπώς η κοντινή επαφή με ένα άτομο που έχει μολυνθεί οδηγεί σε εισπνοή τέτοιων σταγονιδίων από ένα άλλο άτομο. Όταν τα μολυσμένα σταγονίδια έλθουν σε επαφή με τους βλεννογόνους, τότε μολύνεται ένας άνθρωπος από τον ιό. 
Ένας δεύτερος τρόπος μετάδοσης είναι αγγίζοντας μια μολυσμένη επιφάνεια (η οποία έχει μολυνθεί από σταγονίδια που έχουν κατακαθίσει επάνω της) και μετά το πρόσωπο (μύτη, στόμα, οφθαλμούς) με άπλυτα χέρια.

Συνοπτικά στοιχεία για τις κλινικές εκδηλώσεις και την πρόγνωση
Ο χρόνος επώασης (incubation period) για τη νόσο COVID-19 με βάση τα υπάρχοντα δεδομένα είναι έως 14 ημέρες μετά την έκθεση στον ιό, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις τα συμπτώματα εμφανίζονται περίπου 4-5 ημέρες μετά την έκθεση στον ιό. 
Τα πιο συνήθη συμπτώματα της ασθένειας του κορονοϊού ή κορωναϊού 2019 (COVID-19) είναι πυρετός, κόπωση, ξηρός βήχας και μυαλγίες.` Μερικοί ασθενείς μπορεί να έχουν δύσπνοια (σε πιο σοβαρές περιπτώσεις με ιογενή πνευμονία), παραγωγή πτυέλων, κεφαλαλγία, ρινική συμφόρηση, ρινόρροια, φαρυγγαλγία ή διάρροια. Αυτά τα συμπτώματα είναι συνήθως ήπια και αρχίζουν σταδιακά. Κάποια άτομα μολύνονται χωρίς την εμφάνιση συμπτωμάτων (ασυμπτωματικοί φορείς του ιού). 
Οι περισσότεροι ασθενείς (περίπου 80%) εμφανίζουν ήπια λοίμωξη και αναρρώνουν από την ασθένεια χωρίς να χρειάζονται ειδική θεραπεία. Πιο σοβαρή λοίμωξη που χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση δύσπνοιας εμφανίζεται σε περίπου 1 στα 6 άτομα με τη νόσο COVID-19. 
Ο συνολικός αριθμός θανάτων ανά αριθμό διαγνωσμένων ασθενών είναι περίπου 2-4%. Τα ποσοστά αυτά ωστόσο, αφορούν θνητότητα σε διαγνωσμένους ασθενείς (Ένα ποσοστό των ασθενών με ήπια νόσο δεν συμπεριλαμβάνονται σε αυτές τις στατιστικές επειδή δεν διαγιγνώσκονται και δεν καταγράφονται). Τα ποσοστά θνητότητας επίσης διαφέρουν μεταξύ διαφορετικών χωρών, λόγω διαφορών στην έκταση με την οποία εφαρμόζεται ο διαγνωστικός έλεγχος στον πληθυσμό, αλλά και διαφορών σε άλλες παραμέτρους όπως πχ ο μέσος όρος ηλικίας των ασθενών στις διάφορες στατιστικές.
Ασθενείς με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης σοβαρής λοίμωξης με εκδηλώσεις ιογενούς πνευμονίας είναι οι ασθενείς με υποκείμενες χρόνιες παθήσεις όπως καρδιακή ανεπάρκεια, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), σακχαρώδη διαβήτη, στεφανιαία νόσο, χρόνια νεφρική νόσο, ενεργό κακοήθη νόσο (ογκολογικοί ασθενείς), ασθενείς με ανοσοκαταστολή, καθώς επίσης και τα άτομα ηλικίας > 65 ετών, ή με σοβαρή παχυσαρκία με δείκτη μάζας σώματος (BMI) > 40.

Επιστροφή στην αρχική σελίδα -Πίνακα -Περιεχομένων
Σύνδεσμος :  Διαδικτυακό βιβλίο: Ο Κορονoϊός (SARS-CoV2) και η προκαλούμενη νόσος COVID-19

Βιβλιογραφία


Wiersinga WJ, Rhodes A, Cheng AC, Peacock SJ, Prescott HC. Pathophysiology, Transmission, Diagnosis, and Treatment of Coronavirus Disease 2019 (COVID-19): A Review. JAMA. 2020;324(8):782–793. doi:10.1001/jama.2020.12839

Cascella M, Rajnik M, Cuomo A, et al. Features, Evaluation and Treatment Coronavirus (COVID-19) . In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK554776/

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ  Features, Evaluation and Treatment of Coronavirus (COVID-19)


Li Q, Guan X, Wu P, Wang X, Zhou L, Tong Y, et al. Early Transmission Dynamics in Wuhan, China, of Novel Coronavirus-Infected Pneumonia". The New England Journal of Medicine 2020 382 (13): 1199–1207. doi:10.1056/NEJMoa2001316. PMID 31995857.

del Rio C, Malani PN. COVID-19—New Insights on a Rapidly Changing Epidemic. JAMA. 2020;323(14):1339–1340 

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ COVID-19—New Insights on a Rapidly Changing Epidemic

Zhou F, Yu T, Du R, Fan G, Liu Y, Liu Z, et al. Clinical course and risk factors for mortality of adult inpatients with COVID-19 in Wuhan, China: a retrospective cohort study. Lancet. 2020; 1054-1062 

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ Clinical course and risk factors for mortality of adult inpatients with COVID-19 in Wuhan, China